Page 24 - FINAL PROGRAM

Πανελλήνιο Συνέδριο Μεταγγισιοθεραπείας
ΣΤΡΟΓΓΥΛΑ ΤΡΑΠΕΖΙΑ
ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΈΖΙ 4: Rhapsody in Rh!
D VARIANTS – ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΜΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΟΎΝ
Α. Χαϊκάλη
Βιολόγος,Msc., Εργαστήριο Ανοσοαιματολόγιας & Μοριάκης Τυποποίησης, Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (Ε.κε.α), Αθήνα
Το σύστημα Rhesus (Rh) αποτελεί το δεύτερο πιο σημαντικό αντιγονικό σύστημα μετά το ΑΒΟ και ένα από τα πιο πολυμορφικά. Περιλαμβάνει 55 αντιγόνα με σημαντικότερο το αντιγόνο D, λόγω της υψηλής ανοσογονικότητάς του. Η παρουσία ή η απουσία του D αντιγόνου από την κυτταρική μεμβράνη σχετίζεται με τον RhD(+) και RhD(-) φαινότυπο αντίστοιχα. Στους Καυκάσιους η απουσία του αντιγόνου D από την ερυθροκυτταρική μεμβράνη, είναι ένα φαινόμενο με συχνότητα 15%-18% και οφείλεται, στη πλειονότητα των περιπτώσεων, στην αποκοπή του αντίστοιχου γονιδίου D. Τα άτομα με Rhesus D αρνητικό φαινότυπο μπορούν να αλλοανοσοποιηθούν, δηλαδή να δημιουργήσουν αντίσωμα anti-D (μετάγγιση-εγκυμοσύνη)
Το αντιγόνο D έχει περισσότερους από 30 επιτόπους. Παραλλαγές στο φαινότυπο D αναδύονται όταν αυτοί οι επίτοποι εκφράζονται ασθενώς (“weak D phenotype) ή όταν κάποιοι από αυτούς έχουν χαθεί ή τροποποιηθεί (“partial D phenotype”). Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περισσότερες από 650 τέτοιες παραλλαγές, η φύση και η συχνότητα των οποίων είναι εθνοεξαρτώμενη.
Οι “weak D” φαινότυποι συνήθως σχετίζονται με μεταλλάξεις που οδηγούν σε ποικίλες αμινοξικές αλλαγές στο κυτταροπλασματικό ή στο ενδομεμβρανικό τμήμα της πρωτεΐνης και εκφράζουν μειωμένη ποσότητα του αντιγόνου D. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί στη τράπεζα δεδομένων Rhesus τουλάχιστον 147 διαφορετικοί τύποι weak D. Από αυτούς, οι τύποι 1,2 και 3 είναι οι πιο συχνοί στους Καυκάσιους – Ευρωπαίους, με τη συχνότητά τους να αγγίζει το 90% όλων των καταγεγραμμένων περιπτώσεων ασθενούς έκφρασης του D.
Οι “partial D” φαινότυποι προκύπτουν, κατά κύριο λόγο , από την κληρονόμηση υβριδικών γονιδίων, όπου περιοχές του RHD γονιδίου έχουν αντικατασταθεί από ομόλογες περιοχές του RHCE γονιδίου, καθώς και από αμινοξικές αλλαγές σε τμήματα της RhD πρωτεΐνης που βρίσκονται στην εξωτερική επιφάνεια της μεμβράνης ερυθροκυττάρων, με αποτέλεσμα την απώλεια επιτόπων ή τη δημιουργία νέων. Έχουν καταγραφεί 105 τύποι partial D, από τους οποίους ο φαινότυπος DNB είναι ο συνηθέστερος στην Ευρώπη.
Οι DEL φαινότυποι χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερα χαμηλή έκφραση του αντιγόνου D και ανιχνεύονται μόνο με τεχνικές προσρόφησης- έκλουσης. Οι μοριακές αλλαγές είναι σοβαρότερες από αυτές στους weak D φαινοτύπους, παρεμποδίζοντας σημαντικά αλλά όχι αποτρέποντας την ενσωμάτωση της πρωτεΐνης στην κυτταρική μεμβράνη. Χαρακτηρίζονται ως D(-) αλλά προκαλούν το σχηματισμό anti-D αντισωμάτων.
Η δυνατότητα ανίχνευσης των D ποκιλιών έχει μεγάλη σημασία στη κλινική πράξη. Αδυναμία ή αστοχία στη τυποποποίησή τους μπορεί να έχουν σοβαρές κλινικές επιπτώσεις τόσο στoυς ασθενείς που χρήζουν μετάγγισης όσο και στις D(-) μητέρες. Ο μοριακός προσδιορισμός του συστήματος Rhesus CDE, αποτελεί μια πολύτιμη συμπληρωματική μέθοδο εργαστηριακού ελέγχου των ασθενών ποικιλιών του Rhesus D αντιγόνου, που θα βοηθούσε στην αποτροπή της αλλοανοσοποίησης, στη διευκόλυνση και βελτίωση της μεταγγισιοθεραπευτικής πρακτικής και στη τεκμηριωμένη χορήγηση της anti-D ανοσοσφαιρίνης στις D(-) μητέρες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Neil D. Avant and Marion E. Reid. The Rh blood group system: a review. Blood, Jan 2000, Vol 95, Number 2
2. Willy A. Plegel, Franz F. Wagner. Molecular Biology Of partial D and weak D: Implications for Blood Bank Practice (review). Clin. Lab. 2002; 48:53-59
3. Willy A. Fligel. The genetics of the Rhesus blood group system. Blood Transfus. 2007 Apr; 5(2):50-57
4. Willy A. Flegel. Molecular genetics and clinical applications for RH. Transfus Apher Sci. 2011 February; 44(1):81-91
5. Geoff Daniels. Variants of RhD – current testing and clinical consequences. British Journal of Haematology, 2013, 161, 461-470
6. S. Gerald Sandler, Willy A. Flegel, Connie M. Westhoff. Transfusion, Vol. 55, March 2015
7. S. Gerald Sandler, Leonard Chen and Willy A. Flegel. Serological weak D phenotypes: A review and guidance for interpreting the RhD blood type using the RHD genotype. Br J Haematol, 2017 Oct: 179(1): 10-19
8. Gordana Guzijan, Snezana Jovanovic Sizentic et al. Impementation of Molecular RHD Typing at Two Blood Transfusion Institutes from Southeastern Europe. Transfusion Medicine and Hemotherapy. Published on line February 15, 2019
24 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μεταγγισιοθεραπείας